Thea Ornstein

Poeriem, dit jaar 23 en 24 maart, wordt door het jodendom beschouwd als een kleiner feest. Desalniettemin is het een Bijbels feest van grote vreugde.

Met Poeriem, dat letterlijk loten betekent, gaan onze gedachten terug naar de tijd dat het lot werd geworpen om de dag te bepalen dat het Joodse volk vernietigd zou worden. Gelukkig hebben we een levende God die ervoor gezorgd heeft dat dit boze plan niet uitgevoerd werd.

Historische achtergrond

De gebeurtenissen van Poeriem staan opgeschreven in het Bijbelboek Esther, de heldin van het verhaal, en spelen zich af in het Perzië van ongeveer 450 voor Chr.. De koning van Perzië, het huidige Iran, heette Ahasweros en wordt in de seculiere geschiedschrijving Xerxes genoemd. Tot de onderdanen van zijn uitgestrekte rijk behoorde ook een aanzienlijk overblijfsel van de Joden die verdreven waren uit het land Israël. Deze gemeenschap was blijven bestaan en tot bloei gekomen onder de welwillende Perzische leiders. Men voelde zich thuis in het nieuwe land en had zich met de overheersende cultuur geassimileerd.

De Bijbelse geschiedenis

Maar tijdens het koningschap van Ahasweros verslechterde de situatie dramatisch. De voornaamste veroorzaker van de problemen was Haman, een regeringsbeambte. Naar goed heidens gebruik stond hij erop dat alle andere dienaren van de koning voor hem zouden buigen.
Onder hen was ook Mordechai, die eerder een complot tegen de koning ontdekt had. Als Jood weigerde hij als enige om voor Haman te buigen omdat hij dit als afgoderij beschouwde. ‘Dit vervulde Haman met woede’, en hij verlangde zich te ontdoen van alle Joden in het Perzische rijk. Hij bedacht een boosaardig plan om deze vroege versie van Hitlers ‘Endlösung’ uit te voeren. Hij liet het lot werpen om de dag te bepalen waarop alle Joden, jong en oud, vrouwen en kinderen, uitgeroeid zouden worden en hun bezittingen geroofd.
De tijden konden er niet somberder hebben uitgezien. Maar terwijl Mordechai en zijn volk hun toevlucht namen tot vasten en gebed, ontwikkelde zich een reddingsplan. Door een vreemde opvolging van gebeurtenissen was een beeldschoon Joods meisje, Esther genaamd, aangesteld als koningin van Perzië. Mordechai zag plotseling in deze bijzondere samenloop van omstandigheden een manier waarop er redding zou kunnen dagen. Maar Mordechai moest wel krachtige taal gebruiken om haar tot actie te bewegen: ‘Beeld je maar niet in dat jij, omdat je in het koninklijk paleis woont, als enige van alle Joden zult ontkomen. Als jij nu je mond niet opendoet, komt er van een andere kant wel uitkomst voor de Joden. Maar jij en je vaders familie komen dan om. Wie weet ben je juist koningin geworden met het oog op een tijd als deze - Esther 4:13,14.
Toen ging zij, met gevaar voor eigen leven, naar de koning aan wie zij de situatie uitlegde. Uiteindelijk leidde dit tot de dood van Haman aan de galg die hij voor Mordechai had opgericht en tot de redding van de ten dode opgeschreven Joden.

Lessen

Welke lessen kunnen we uit dit feest trekken? De belangrijkste les is die van Gods trouw aan zijn verbondsvolk. Gods bescherming maakt al deel uit van de belofte aan Abraham: ‘Ik zal zegenen wie u zegent en vervloeken die u vervloeken’ – Gen. 12:3. Zo zien we dat telkens wanneer Zijn volk met vernietiging bedreigd wordt God ingrijpt omdat Zijn karakter in het geding is.
Een tweede belangrijke les die we leren, gaat over de verantwoordelijkheid van de mens om in actie te komen, wil Gods bedoeling tot stand gebracht worden. De Joodse gemeenschap van Perzië kwam in actie door te bidden en te vasten en Esther ging naar de koning, hoe moeilijk ze dat ook vond. Van ons kan soms hetzelfde gevraagd worden, niet alleen als mensen in hun fysieke bestaan bedreigd worden maar ook wanneer geestelijke ondergang dreigt als mensen zich tegen God en de Messias keren.

Het Poeriemfeest

Sinds de tijd van Esther en Mordechai heeft Poeriem een vaste plaats op de Joodse kalender, de 13e van de maand Adar, de dag die Haman had uitgekozen voor de uitroeiing van de Joden. Zoals het boek Esther aangeeft moet de Poeriemtijd er een van grote vreugde zijn, van feestvieren, voedsel sturen aan elkaar en geschenken geven aan de armen (9:22). Blijdschap is het belangrijkste element tijdens de synagogediensten. De boekrol Esther wordt gelezen en telkens wanneer de naam Haman wordt genoemd wordt er boe geroepen, worden er ratels gebruikt of wordt er op andere manieren lawaai gemaakt om zijn naam als het ware uit te roeien. Maar als de naam Mordechai klinkt volgt er een oorverdovend gejuich. Traditioneel worden er koekjes, de zogenaamde hamansoren, gegeten.
Sommige rabbijnen zien een Messiaanse dimensie aan deze dag. Omdat het een dag van bevrijding is waarop mensen hun problemen aan de kant mogen zetten wordt Poeriem in verband gebracht met de definitieve verlossing van zorgen en problemen wanneer de Messias regeren zal. Zo herinnert Poeriem ons ook aan Gods plan voor zijn wereld en hoe dit werkelijkheid zal worden door de komst van de Messias.
Moge dat rijk van liefde, vrede en gerechtigheid spoedig aanbreken voor Israël en de volken, hopelijk in onze dagen.

Dit artikel is afkomstig uit het maandblad Hadderech van maart 2024