dr. P.A. Siebesma
Onlangs las ik het boek van Bryan Mark Rigg, hoogleraar militaire geschiedenis, ‘The Rabbi Saved by Hitler’s Soldiers’. Hierin wordt verteld hoe Duitse Abwehrsoldaten de Lubavitcher Rebbe, Joseph Isaac Schneersohn uit bezet Europa redden. Deze was de voorganger en schoonvader van de zevende en laatste Lubavitcher rebbe, Menachem Mendel Schneerson (1902-1994).
De redding van de Lubavitcher rebbe door Joodse christenen
Ook voor de oorlog hadden aanhangers van Lubavitch in de Verenigde Staten nogal wat invloed. Ze kregen enkele leden van de Amerikaanse regering zover dat ze, via via, contact opnamen met Wilhelm Canaris, Duits admiraal en leider van de contraspionage, om de rebbe en zijn familie te redden.
Canaris zond een team van vier Duitse Abwehrsoldaten, onder leiding van Ernst Bloch, naar Warschau. Het curieuze was dat drie leden van dit team, waaronder Bloch, ‘Mischlinge’ waren (half,- of kwart-Joden). Zij wisten de rebbe en zijn familie, die ondergedoken zaten in Warschau, te ontdekken. Ze vervoerden hen in een eerste klas-treinwagon naar Berlijn waar ze de nacht doorbrachten in het Joods cultureel centrum. Vandaar per trein eerste klas naar Riga in Letland. Daar namen ze het vliegtuig naar Zweden en vandaar per boot naar de VS. Tijdens de reis moesten ze uit handen van de Gestapo blijven en enkele malen zijn ze door de Gestapo aangehouden, maar Bloch wist zich door bluf en autoritair gedrag eruit te redden. Omdat de Lubavitcher rebbe nu in Amerika was, kon hij met behulp van de Amerikaanse autoriteiten in 1941 zijn schoonzoon, de laatste en zevende Lubavitcher rebbe, en zijn vrouw vanuit Zuid-Frankrijk naar Amerika krijgen.
Dit boek is interessant vanwege de rol die geschmadden - gedoopte Joden - hebben gespeeld bij de redding. Als zij deze rebbe niet hadden gered, was ook Menachem Mendel niet naar Amerika gekomen en had waarschijnlijk Chabad opgehouden te bestaan.
Waarschijnlijk is Bloch ook betrokken geweest bij de redding van de rebbe van Ger, nu de grootste chassidische groep in Israël, die door Duitse soldaten naar Italië gebracht is.
Soldaten van Joodse afkomst in Hitlers leger
Bryan Mark Rigg heeft ook ‘Hitler’s Jewish soldiers, the untold story of Nazi racial laws and men of Jewish descent in the German Military’ geschreven. Dit boek gaat over de 150.000 soldaten van Joodse afkomst, Mischlinge, die tijdens de oorlog in het Duitse leger dienden. De Duitse Joden hebben een lange traditie van dienst in het Duitse leger en de nakomelingen van de gemengde huwelijken, vooral christenen van joodse afkomst, volgden hen hierin na. De band tussen soldaten is enorm sterk, sterker soms dan loyaliteit tegenover familie of land. En daaruit valt te verklaren dat commandanten die verder zeer pro-nazi of antisemiet waren hun niet-arische manschappen beschermden en sommige zo ook de oorlog hebben overleefd!
Ook Canaris had veel niet-arische personeelsleden in dienst, ook om hen te beschermen tegen vervolging. Uit dit onderzoek blijkt dat dezen niet op de hoogte waren van de Endlösung maar wel hulp hebben geboden aan andere Joden. Rigg beschrijft zeer treffend de dubbele loyaliteit: zij waren pro-Duits en soms ook pro-Hitler en tegelijkertijd zich bewust van hun Joodse afkomst en probeerden in het leger zichzelf en soms ook hun familie te redden.
Maatregelen van de Lutherse kerk tegen haar Joodse leden
Veel Lutherse christenen in Duitsland waren van mening dat Joden geen lid mochten zijn van de kerk. Toen in Silezië een groep Joodse mensen had gevraagd om gedoopt te worden, wist een aantal kerkenraadsleden dit met succes te verhinderen. En dat terwijl op dat moment de Duitse regering nog geen maatregelen tegen het dopen van Joden had genomen en het dus nog officieel was toegestaan. Als eersten werden de predikanten van Joodse afkomst en zelfs predikanten die getrouwd waren met vrouwen van Joodse afkomst ontslagen of op non-actief gesteld. Ook organisten en andere kerkelijke werkers werden ontslagen. Christelijke verenigingen zoals vrouwenbonden en Bijbelstudieverenigingen werden gezuiverd. Het hebben van een Joodse grootouder kon al voldoende reden zijn voor ontslag of verwijdering. Zelfs kinderen van Joodse afkomst die op een kleuterschool zaten onder gezag van de Lutherse kerk werden weggestuurd. Veel Joodse predikanten en gemeenteleden verlieten daarom al in een vroeg stadium Duitsland en emigreerden naar Engeland of de Verenigde Staten.
Dit artikel is afkomstig uit het maandblad Hadderech van mei 2019
