Prof. Dr. Evert Van de Poll

Dit brengt me bij het derde en laatste element van het thema: leven vanuit de toekomstverwachting, hoopvol leven.

Maar ik ga eerst nog even een zijspoor in.
Dat wat christenen het meest onderscheidt van hun tijdgenoten is hoop. Dat is ook het grote onderscheid tussen jodendom en christendom enerzijds en de overige religies en levensbeschouwingen anderzijds: de profetie, de beloften van Godswege voor de toekomst, en de daarop gebaseerde hoop dat de geschiedenis geen eindeloze herhaling van hetzelfde is, maar door God wordt gestuurd naar een ingrijpende verandering, een toekomst van heil en zegen, vrede en gerechtigheid.
In de islam is ook wel sprake van toekomstverwachting, maar veel minder duidelijk, en in feite een gewijzigde versie van elementen overgenomen uit het jodendom. Ook het socialisme c.q. communisme hadden een duidelijk toekomstperspectief, maar in feite was dat een geseculariseerde (Godloze) versie van de joods-christelijke verwachting van een messiaans vrederijk.

Hoopvol leven

Maar terug naar ons thema. Het is onze missie als volgelingen van Jezus om te leven uit de Bijbelse hoop. Zoals de psalmist het zegt, “Denk aan het woord gesproken tot Uw dienaar, waarop U mij deed hopen. Dit is mij tot troost in mijn ellende: dat Uw belofte mij levend heeft gemaakt” (119:50). Je kunt dat laatste ook vertalen met: “uw belofte doet mij leven”. Wat houdt dat in? Ik noem zeven aspecten:

(1) Vertrouwen, de basishouding

In de Bijbel staat hopen dicht bij geloven – lees maar in Hebreeën 11:1. Geloven betekent: erop vertrouwen dat God waarmaakt wat Hij belooft.
Zoals u weet, is het Hebreeuwse woord voor geloof ‘emoena’ - אֱמוּנָה. Daarvan is afgeleid ‘amen’, waarmee je uitspreekt: ‘ik geloof het, ik vertrouw erop’. Vertrouwen is de basishouding van de gelovige. Je kunt ook zeggen, je toevertrouwen aan Degene die alle dingen zal doen meewerken voor het goede dat Hij heeft bedoeld en dat Hij heeft beloofd.

(2) Overdenken en bestuderen van de Bijbelse beloften

Petrus wekt de gelovigen op om Gods beloften te bestuderen en te overdenken om te weten wat de toekomst gaat brengen, en ons niet te laten misleiden door allerlei valse perspectieven die niet gegrond zijn in Gods woord: “En wij hebben het profetische woord, dat vast en zeker is, en u doet er goed aan daarop acht te slaan als op een lamp die schijnt in een duistere plaats, totdat de dag aanbreekt en de morgenster opgaat in uw hart” (2 Petrus 1:19).
Ons leven maakt deel uit van de heilsgeschiedenis, die begon met Abraham en zal voortduren tot het einde der tijden. Daarom moeten we al Gods beloften in gedachten houden.

(3) Verwachten, uitzien naar de toekomst

Hopen is actief verwachten, van harte uitzien. Koers zetten naar wat komen gaat. Van dominee Blumhardt, de grote voorman van de reveilbeweging in de Lutherse kerken in Zuid-Duitsland in de 19e eeuw, is bekend dat hij in zijn stalling altijd een ingespannen koets had klaarstaan, zodat, wanneer Christus zou terugkeren, hij meteen kon vertrekken om zijn Koning tegemoet te gaan. Wat tot navolging strekt, is niet die koets, maar wel de houding die eruit spreekt.
Een Bijbels voorbeeld dat wél tot navolging strekt, is de maaltijd van de Heer. “Doe dit ter gedachtenis aan mij”, zegt Jezus. Gedenken is een kernbegrip in de Bijbel. We beperken het vaak tot denken aan wat geweest is, in dit geval tot zijn dood en opstanding. Gedenken heeft echter ook betrekking op de toekomst. In dit geval op de dag dat we de maaltijd met Hem zullen vieren in het komende Koninkrijk. Het Avondmaal is ook, en vooral, een anticipatie op het bruiloftsmaal van het Lam. Daarmee herinneren we elkaar en onze Heer aan de belofte, “totdat Hij komt”!

(4) Bidden om de vervulling van de belofte

De toekomst die wij verwachten is niet slechts een voorwerp van kennis, maar ook een onderwerp van gebed. Daniël bad voor de inlossing van de belofte van terugkeer van zijn volk naar het beloofde land (Daniël 9). En de gemeente van Jezus bidt: “Maranatha, Kom Heer”.
Dit gebed is in veel kerken verstomd. Zowel het liberale jodendom als de vrijzinnige en historisch kritische theologie in de protestantse en rooms-katholieke kerk geloven niet (meer) in de komst van een persoonlijke Messias maar spreken over de komst van een messiaanse, dat wil zeggen betere wereld, die wij dan wel zelf als mensen naderbij moeten brengen.

Wordt vervolgd

Vorige deel: De Bijbel, boek van hoop

Eerste deel: Hoopvol leven

Dit artikel is afkomstig uit het maandblad Hadderech van maart 2025