Prof. Dr. Evert Van de Poll

Dit brengt me bij het derde en laatste element van het thema: leven vanuit de toekomstverwachting, hoopvol leven.

Maar ik ga eerst nog even een zijspoor in.
Dat wat christenen het meest onderscheidt van hun tijdgenoten is hoop. Dat is ook het grote onderscheid tussen jodendom en christendom enerzijds en de overige religies en levensbeschouwingen anderzijds: de profetie, de beloften van Godswege voor de toekomst, en de daarop gebaseerde hoop dat de geschiedenis geen eindeloze herhaling van hetzelfde is, maar door God wordt gestuurd naar een ingrijpende verandering, een toekomst van heil en zegen, vrede en gerechtigheid.
In de islam is ook wel sprake van toekomstverwachting, maar veel minder duidelijk, en in feite een gewijzigde versie van elementen overgenomen uit het jodendom. Ook het socialisme c.q. communisme hadden een duidelijk toekomstperspectief, maar in feite was dat een geseculariseerde (Godloze) versie van de joods-christelijke verwachting van een messiaans vrederijk.

Hoopvol leven

Maar terug naar ons thema. Het is onze missie als volgelingen van Jezus om te leven uit de Bijbelse hoop. Zoals de psalmist het zegt, “Denk aan het woord gesproken tot Uw dienaar, waarop U mij deed hopen. Dit is mij tot troost in mijn ellende: dat Uw belofte mij levend heeft gemaakt” (119:50). Je kunt dat laatste ook vertalen met: “uw belofte doet mij leven”. Wat houdt dat in? Ik noem zeven aspecten:

(1) Vertrouwen, de basishouding

In de Bijbel staat hopen dicht bij geloven – lees maar in Hebreeën 11:1. Geloven betekent: erop vertrouwen dat God waarmaakt wat Hij belooft.
Zoals u weet, is het Hebreeuwse woord voor geloof ‘emoena’ - אֱמוּנָה. Daarvan is afgeleid ‘amen’, waarmee je uitspreekt: ‘ik geloof het, ik vertrouw erop’. Vertrouwen is de basishouding van de gelovige. Je kunt ook zeggen, je toevertrouwen aan Degene die alle dingen zal doen meewerken voor het goede dat Hij heeft bedoeld en dat Hij heeft beloofd.

(2) Overdenken en bestuderen van de Bijbelse beloften

Petrus wekt de gelovigen op om Gods beloften te bestuderen en te overdenken om te weten wat de toekomst gaat brengen, en ons niet te laten misleiden door allerlei valse perspectieven die niet gegrond zijn in Gods woord: “En wij hebben het profetische woord, dat vast en zeker is, en u doet er goed aan daarop acht te slaan als op een lamp die schijnt in een duistere plaats, totdat de dag aanbreekt en de morgenster opgaat in uw hart” (2 Petrus 1:19).
Ons leven maakt deel uit van de heilsgeschiedenis, die begon met Abraham en zal voortduren tot het einde der tijden. Daarom moeten we al Gods beloften in gedachten houden.

(3) Verwachten, uitzien naar de toekomst

Hopen is actief verwachten, van harte uitzien. Koers zetten naar wat komen gaat. Van dominee Blumhardt, de grote voorman van de reveilbeweging in de Lutherse kerken in Zuid-Duitsland in de 19e eeuw, is bekend dat hij in zijn stalling altijd een ingespannen koets had klaarstaan, zodat, wanneer Christus zou terugkeren, hij meteen kon vertrekken om zijn Koning tegemoet te gaan. Wat tot navolging strekt, is niet die koets, maar wel de houding die eruit spreekt.
Een Bijbels voorbeeld dat wél tot navolging strekt, is de maaltijd van de Heer. “Doe dit ter gedachtenis aan mij”, zegt Jezus. Gedenken is een kernbegrip in de Bijbel. We beperken het vaak tot denken aan wat geweest is, in dit geval tot zijn dood en opstanding. Gedenken heeft echter ook betrekking op de toekomst. In dit geval op de dag dat we de maaltijd met Hem zullen vieren in het komende Koninkrijk. Het Avondmaal is ook, en vooral, een anticipatie op het bruiloftsmaal van het Lam. Daarmee herinneren we elkaar en onze Heer aan de belofte, “totdat Hij komt”!

(4) Bidden om de vervulling van de belofte

De toekomst die wij verwachten is niet slechts een voorwerp van kennis, maar ook een onderwerp van gebed. Daniël bad voor de inlossing van de belofte van terugkeer van zijn volk naar het beloofde land (Daniël 9). En de gemeente van Jezus bidt: “Maranatha, Kom Heer”.
Dit gebed is in veel kerken verstomd. Zowel het liberale jodendom als de vrijzinnige en historisch kritische theologie in de protestantse en rooms-katholieke kerk geloven niet (meer) in de komst van een persoonlijke Messias maar spreken over de komst van een messiaanse, dat wil zeggen betere wereld, die wij dan wel zelf als mensen naderbij moeten brengen.

(5) Onze hoop doorgeven

Leven vanuit de hoop wil ook zeggen dat we de inhoud van onze toekomstverwachting, en de manier waarop we daaruit leven, doorgeven, ook en vooral aan nieuwe generaties.
Dat is wat Paulus deed, en waartoe hij de leiders van gemeenten oproept: “Wat je ontvangen hebt, geef het door aan anderen, die het op hun beurt ook weer aan anderen doorgeven.” - 2 Tim. 2:2
Een essentieel onderdeel van deze geloofsoverdracht is het doorgeven van de Bijbelse beloften.
Dat is tegenwoordig een acute uitdaging geworden. Tot nog niet zo lang geleden werd er in kerken en kringen steevast gesproken over de wederkomst, het herstel van Israël en de toekomst van de wereld. In veel kringen hoor je nog maar weinig over deze dingen.

(6) Verantwoording afleggen van onze hoop

Ook mogen we aan buitenstaanders de beloften van God uitleggen die de basis en het voorwerp van onze hoop zijn. Zoals de apostel Petrus zegt: “Wees altijd bereid tot verantwoording aan ieder die u rekenschap vraagt van de hoop die in u is, met zachtmoedigheid en eerbied” (1 Petrus 3:15). Geef antwoord op hun vragen over onze hoop, en waarom wij vertrouwen hebben in de toekomst. En leg uit hoe ook zij dezelfde zekerheid kunnen ontvangen.

(7) Handelen naar onze hoop

De apostel Paulus gaat nog verder als hij schrijft: “De God nu van de hoop moge u vervullen met alle blijdschap en vrede in het geloven, opdat u overvloedig bent in de hoop, door de kracht van de Heilige Geest.” (Romeinen 15:13)
Met andere woorden, als God een God van hoop is, dan maakt Zijn aanwezigheid in ons leven ons tot een volk van hoop. Een hoop die ons vreugde geeft en onze harten verzacht in alle omstandigheden.
Als gevolg daarvan zullen we “overvloedig zijn in hoop”. Andere vertalingen zeggen: de hoop zal overvloeien, overstromen.
We hebben dus de opdracht om in hoop te leven, zodat het overloopt in onze woorden en daden. Wat betekent dit precies?
Zeker, we kunnen Gods koninkrijk op aarde niet bewerkstelligen. Dáárvoor hopen we op de terugkeer van Jezus Christus en op Gods ingrijpen, volgens de beloften van het profetische woord. Maar we mogen en kunnen er wel tekenen van oprichten die ernaar verwijzen, door een levenshouding, door woorden en door daden die zogezegd in het teken van die toekomst staan.

Enkele ideeën

Wat betekent het om naar de beloften te handelen? Om af te ronden geef ik een paar voorbeelden.

• Als we geloven dat niemand en niets ons van de Messias kan scheiden, zelfs de dood niet, dan zullen we in dit leven geen kwaad vrezen, zelfs geen vervolging of dood.
• Als we geloven dat op een dag de aarde gevuld zal zijn met de kennis van God, dan willen we helpen het christelijk geloof en het evangelie te verspreiden, zelfs nu al.
• Als we geloven dat het Koninkrijk van God dat de Messias zal vestigen een koninkrijk van gerechtigheid en vrede zal zijn, dan vechten we zelfs nu tegen onrecht, corruptie en geweld.
• Als we geloven dat de hele schepping hersteld zal worden, dan werken we er zelfs nu aan dat de natuur beter beschermd wordt.
• Als we geloven dat op een dag alle naties, talen en stammen verenigd zullen zijn om samen God te loven, dan verzetten we ons tegen alle vormen van discriminatie en racisme, zelfs nu al.
• Als we geloven dat Jezus Christus op een dag zal regeren, dan zetten we ons in om Hem nu te dienen op alle gebieden van ons leven, individueel en collectief.
• Als we geloven dat God zijn beloften over het herstel van het volk Israël zal vervullen, bidden we voor het Joodse volk en steunen we hun terugkeer naar het land Israël.
• Als wij geloven dat Jezus zal terugkeren naar de Olijfberg om zijn koninkrijk te vestigen en dat hij verwelkomd zal worden door het Joodse volk, dat hem zal toejuichen: gezegend is hij die komt in de naam van de Heer, dan steunen wij ook nu al niet alleen de terugkeer van het Joodse volk naar hun land, maar ook het getuigenis van het evangelie aan het Joodse volk.
• Als we geloven dat er op een dag een koninklijke weg zal zijn tussen Egypte, Israël en Assyrië en dat deze drie samen de Here God zullen dienen (Jesaja 19), steunen we nu al vrede en verzoening tussen Joden en Arabische volken, tussen Israël en zijn buurvolken.
• Enzovoort...

Zo kan elk element van onze hoop een inspiratiebron worden voor onze levenshouding, voor ons gebed en voor ons handelen vandaag. Hier op aarde. Al kijkend over de horizon van ruimte en tijd. 
Lang leve de hoop!

Evert is hoogleraar missiologie in Leuven en Parijs.

Vorige deel: De Bijbel, boek van hoop

Eerste deel: Hoopvol leven

Dit artikel is afkomstig uit het maandblad Hadderech van maart en april 2025