Pieter A. Siebesma

In het laatste nummer van ‘Kerk & Israël onderweg’, het Israëlblad van de PKN staan interviews met drie leden van Hadderech, Thea Ornstein, Joop Akker en Asaf Pelled. Op  indrukwekkende en positieve wijze getuigen zij hoe zij als Jood de Messias van Israël volgen. Opmerkelijk is de reactie van de hoofdredacteur die in zijn redactioneel verklaart dat deze interviews hem zwaar op de maag liggen. Het illustreert de verhouding tussen Hadderech en de PKN. Sommige voormannen van de PKN hebben hun eigen Joodse leden en daarmee ook Hadderech wel als een ‘historische vergissing’ getypeerd! Hoe valt dat te verklaren?

Hieronder noem ik een aantal aspecten die duidelijk maken waarom de verhouding tussen de leiding van de PKN en de leden van Hadderech zo stroef is, (om het maar eufemistisch uit te drukken).

De staat Israël en de eschatologie

Allereerst steunt Hadderech de staat Israël van harte en ziet haar als een teken van Gods liefde voor Zijn volk en van de naderende wederkomst van de Messias. De geïnterviewden roepen de kerken dan ook op om de staat Israël en haar Joodse inwoners te steunen. Maar dit blad van de PKN  (en vele predikanten) zijn uitgesproken pro-Palestijns. Gelukkig heeft de PKN veel leden die van harte achter de staat Israël staan, maar niet in de hogere regionen.

Deze sympathie voor de Joodse staat delen Thea, Joop en Asaf met de meeste andere Messiasbelijdende Joden, die uitzien naar de wederkomst van Jezus en zijn regering in Jeruzalem. Een visie die het meest aansluit bij de Bijbel en bij de eschatologie van het jodendom. Maar deze opvatting wordt, zeker door de leiding van de grote kerken, als achterlijk en achterhaald gezien.

Van Jodenzending naar dialoog

Voor de Tweede Wereldoorlog hielden de kerken die nu de PKN vormen, zich actief bezig met zending onder Joden. Maar na de Tweede Wereldoorlog distantieerde de leiding van de kerken zich steeds meer van de Jodenzending. Na alles wat het Joodse volk was aangedaan, immers alleen uit Nederland waren meer dan 100.000 Joden weggevoerd en vermoord, kwam men tot de conclusie dat zending onder Joden vandaag de dag niet meer kan.

Daarnaast wilde men graag de dialoog met de Joodse gemeenschap aangaan. In 1981 werd daarom het Overlegorgaan van Joden en Christenen in Nederland (OJEC) opgericht, een platform waar Joden en christenen met elkaar een dialoog voerden. De  leden van Hadderech stonden hier achter en wilden graag daarin participeren. Maar de Joodse partners stelden als eis dat niet alleen de kerken afstand zouden nemen van zending onder Joden, maar dat ook Messiasbelijdende Joden buitengesloten moesten worden van deelname aan de dialoog. De kerken gingen hiermee akkoord. Voor Hadderech was dit pijnlijk. Zij konden veel begrip opbrengen voor de gevoelens van de andere Joden, en over zending onder Joden werd onder hen verschillend gedacht, maar dat hun eigen broeders en zusters in de Messias hen in de steek lieten, was moeilijker te accepteren. Zij waren zich juist meer bewust geworden van hun Joodse identiteit en voelden zich in hun Joodse identiteit door hun kerk afgewezen.

Relativering van de Messias

Een andere belangrijke reden heeft te maken met de veranderde visie op de relatie tussen Jodendom en christendom. De tweewegenleer kreeg steeds meer invloed onder theologen. Deze leert dat er twee wegen tot God zijn, de christelijke en de Joodse. Daarom was het voor een Jood niet (meer) nodig om de Messias te volgen, hij kon beter lid worden of blijven van de synagoge. Het Jodendom was immers gelijkwaardig aan het christendom. Maar dat bracht binnen de kerk wel een verlegenheid mee ten opzichte van hun eigen Joodse leden, die niet van plan waren het geloof in de Messias te verlaten om zo lid te worden van een synagoge. Vandaar dat zij als een ‘historische vergissing’ werden gezien.

Terwijl binnen de PKN veel predikanten en leden steeds vrijzinniger werden, bleven de Joodse leden over het geheel genomen orthodox, zeker waar het de visie op de Messias en zijn verzoenend offer betreft.

Wordt het niet tijd dat de kerken van de PKN schuld belijden tegenover hun Joodse leden? Maar belangrijker is het om terug te keren naar de nieuwtestamentische wortels van het christelijk geloof, naar de Joodse Messias die naar de wereld is gekomen om Jood en heiden te verzoenen met God.

 Dit artikel is afkomstig uit het maandblad Hadderech van juli-augustus 2019