Ds. Rien Vrijhof

Meestal ligt het accent bij een lezing over de opstanding van Jezus Messias op de vraag naar de feitelijkheid van het gebeuren. Was het graf werkelijk leeg? Waren de verschijningen daadwerkelijke ontmoetingen? In dit artikel komen die vragen slechts zijdelings ter sprake. Onze insteek is de vraag naar de uniciteit van Jezus’ opwekking.

Er zijn volgens Bijbels getuigenis meerdere mensen uit de dood opgewekt. Waarin verschilt hun opwekking met die van Jezus Messias?

Joodse stemmen over Jezus

Het is van groot belang dat de kerk uit de volken het geloven in Jezus Messias uitlegt in nauwe verbondenheid met het verstaan van Gods openbaring in het volk van de Joden.

Er zijn door de eeuwen steeds Joden geweest, die hoewel zij geen volgelingen werden van Jezus Messias, toch over Hem hebben geschreven. David Flusser schreef een boek over Jezus met de ondertitel ‘de levensgeschiedenis van een religieus genie’. In zijn boek laat hij het thema opstanding echter onbesproken. Zijn boek eindigt met de woorden ‘En Jezus stierf’.

Wie er wel uitvoerig aandacht aan gaf, was Pinchas Lapide. Hij schreef het boek ‘Opstanding’, met als ondertitel ‘Een Joodse geloofservaring’. Volgens Lapide is de opstanding van Jezus historisch niet te achterhalen, al is er mogelijk wel een historische kern. Vanuit de Joodse context van Jezus’ volgelingen kan gezegd worden dat zij de opstanding van hun Meester als een radicale geloofservaring hebben beleefd, zonder dat precies het wat en hoe van het gebeuren kan worden achterhaald. Hoewel Lapide spreekt van een Jóódse geloofservaring door Jóódse volgelingen van Jezus, concludeert hij dat de opstanding van Jezus heeft plaats gevonden ter wille van de volken en niet ter wille van het Jóódse volk. Dat is een vreemde, en zeker ook af te wijzen, conclusie.

Er moet iets gebeurd zijn

Uitvoerig bespreekt Lapide de Joodse achtergrond van waaruit de volgelingen van Jezus tot de overtuiging waren gekomen dat Jezus door God uit de dood was opgewekt. Bij die achtergrond horen talloze Bijbelse noties.

Allereerst de betekenis van de uittocht uit Egypte met de daaraan verbonden viering van Pesach. God maakt het onmogelijke mogelijk. Leven uit de dood. Hij vat het zo samen: ‘.. zonder het gebeuren in de Sinaï - geen jodendom; zonder Paasgebeuren - geen christendom’ (p. 47).

Een tweede notie is het vermelden in Tenach van wonderbaarlijke uitreddingen (de weg van Jozef, de uittocht); en de vermelding van de opwekking van doden door de profeten Elia en Elisa. Hierbij moeten ook genoemd worden de opwekkingen door Jezus zelf (de jongeling van Naïn, het dochtertje van Jaïrus, en Lazarus). Opwekking uit de dood was geen onbekend verschijnsel in het Joodse volk.

Een derde groep van Bijbelse getuigenissen kwamen de discipelen tegen in de profetische boeken, zoals in Hosea 6:1-2, Daniel 12:2 en Ez. 37:12-14: “Dit zegt God, de HEER: Mijn volk, Ik zal jullie graven openen, Ik laat jullie uit je graven komen en Ik zal jullie naar het land van Israël brengen.”

Ook was in de Joodse traditie in de Nieuwtestamentische tijd het thema ‘de toekomstige wereld’ bekend. We weten dat Sadduceeën en Farizeeën op dit punt lijnrecht tegenover elkaar stonden.

De bezinning op de opstanding van Jezus raakt aan een thema waarmee de discipelen van Jezus vertrouwd waren. Het lag niet buiten hun horizon om te geloven dat er eens een opstanding van de doden zal zijn. Wie sterft in vertrouwen op God wordt na zijn sterven bij God bewaard tot de dag van het herstel van Gods Koningschap. Martha verwoordt dit geloof in Johannes 11, als haar broer Lazarus gestorven is en Jezus bij hen komt: “Ja, ik weet dat hij (Lazarus) bij de opstanding op de laatste dag zal opstaan.”

Het unieke van Jezus’ opwekking

Maar waarin onderscheidde zich de opwekking van Jezus van al de andere opwekkingen?

• Het eerste unieke rondom Jezus’ opwekking is, dat Hij werd opgewekt na een gewelddadige dood. Voor zover we kunnen nagaan zijn de andere opwekkingen gevolgd na dood door een ziekte of plotseling ingetreden sterven.
• Wat ook uniek was aan Jezus’ opwekking was de vooraankondiging ervan. Van geen enkele andere opwekking is al van te voren aangegeven, dat die zou gaan plaatsvinden. Maar van Jezus lezen we dat Hij zowel zijn sterven als zijn opstanding aankondigde.
• Een derde aspect is, dat er bij Jezus’ opwekking geen tussenpersoon handelde. Bij al de andere opwekkingen trad iemand op die de gestorvene terug deed keren. Uiteindelijk was die terugkeer wel een handelen van God, maar altijd door bemiddeling. Zo was het bij Elia en Elisa; en Jezus zelf was bij Lazarus de bemiddelende persoon. Maar op de Paasmorgen was er geen tussenpersoon. God wekte zonder bemiddeling Jezus op uit de dood.
• En dat is ook het vierde unieke aan de opwekking van Jezus: door zijn opwekking werd Hij door God gerehabiliteerd van de vervloeking van het kruis. Bij de andere opwekkingen is van een vloek geen sprake. Bij Jezus wel. Daarom ook is het goed om allereerst te spreken van de opwékking van Jezus, als handelen van God. God rehabiliteerde de levensweg van Jezus Messias, inclusief zijn kruisiging. Het Messiasschap van Jezus werd in zijn opwekking bevestigd.

Naam boven alle namen

• Bij het unieke van Jezus’ opwekking hoort ook dat het geen terugkeer was in deze wereldorde. De andere opgewekte personen in de Bijbel zijn teruggekeerd in dit leven en later alsnog weer gestorven. Zo niet bij Jezus. Hij stond op in onvergankelijkheid, zoals Paulus in 1 Korinthe 15 het ook als belofte vermeldt voor allen die in Christus sterven. Eens zullen zij in onvergankelijkheid verrijzen met een verheerlijkt lichaam.
• Maar wat voor alle gelovigen eens op de jongste dag werkelijkheid zal worden is voor Jezus al na 3 dagen werkelijkheid geworden. Dat is het meest fascinerende aspect van het unieke van Jezus’ opwekking. Dit was ook wat de discipelen totaal overrompelde op Pasen. Op Goede Vrijdag hadden zij Jezus’ Messiasschap schipbreuk zien leiden. Op Pasen werden zij overrompeld door Jezus’ opstanding, die zij pas verwachten aan het einde van de tijd. Zo kreeg niet alleen het Messiasschap een andere invulling, maar ook de opstanding. Paulus brengt die twee nieuwe werkelijkheden samen als hij in 1 Korinthe 15 spreekt over Jezus als de eersteling. In de opwekking van Jezus mag de gelovige al zien wat uiteindelijk ieders bestemming zal zijn. De gelovige ontdekt zijn beloofde verlossing aan de opgestane Jezus. [1]
• Spreken over de uniciteit van Jezus’ opwekking is ten diepste spreken over de unieke Jezus. Zijn opwekking maakte Hem niet uniek, Hij was dat al vanaf zijn komst op aarde. Bij zijn opwekking kwam het allemaal aan het licht. De Messiaanse redding is redding uit de diepste nood die de schepping teistert: de nood van vervreemding van God, van rebellie en schuld, zonde en dood.

In de unieke opstanding van Jezus is niet alleen het unieke van zijn aardse levensweg aan de dag getreden, maar vooral ook het unieke van zijn persoon. Op vele manieren wordt in het Nieuwe Testament die uniciteit uitgedrukt. We ontmoeten een rijke waaier van beelden waarmee Jezus wordt aangeduid: Jezus Messias, Zoon van God, hoogste Heer, Beeld van de onzichtbare God, de Morgenster, de Tweede Adam, de Hogepriester. Hij heeft de naam boven alle namen ontvangen!

 [1] Over dit eerstelingschap van Jezus sprak ds. Dick Stichter tijdens de Maranatha-conferentie van de Vrije Evangelische Gemeente van Oldebroek op 23 februari 2023.
Zie ook de filmopname: Met Jezus opstaan uit de dood ...Het bovenstaande is een samenvatting van het referaat van ds. Vrijhof tijdens de laatste Pesachbijeenkomst van Hadderech. Rien is meer dan 20 jaar lid geweest van het Deputaatschap Kerk en Israël van de Chr. Geref. Kerken, was bestuurslid van het Centrum voor Israëlstudies in Ede, en heeft zich in leerhuizen o.a. beziggehouden met thema’s als ‘Geloven als Abraham’, ‘Joods leven en denken’ en ‘Het gebed in het jodendom’.

Zie ook de filmopname: Met Jezus opstaan uit de dood ...

Dit artikel is afkomstig uit het maandblad Hadderech van juni 2023