Joop Akker

Fritz Majer-Leonhard (1915-1995) was jarenlang de voorzitter van de Duitse vereniging van Messiasbelijdende Joden, waarvan na de Tweede Wereldoorlog nauwelijks meer iets was overgebleven. Wanneer we hem ontmoetten tijdens internationale bijeenkomsten drukte hij zijn gevoelens vaak uit met Paulus’ woorden “Wij worden in alles verdrukt, maar niet in het nauw gebracht; wij zijn in twijfel, maar niet vertwijfeld.” Hij mocht nog net meemaken dat in deze situatie een keer ten goede kwam nadat, na de val van de Berlijnse Muur, de Duitse regering in 1991 besloten had om de Russische Joden van Duitse afkomst in de gelegenheid te stellen naar Duitsland terug te keren. 

Van die mogelijkheid maakten zo'n 100.000 personen met minimaal één Joodse ouder tussen 1993 en 2006 gebruik. Daardoor vervijfvoudigde de Joodse gemeenschap in Duitsland zich in een kort tijdsbestek. En omdat er in deze periode een opwekking was onder deze Russische Joden, telt Duitsland op dit moment, na Engeland en Frankrijk, het grootste aantal Messiasbelijdende Joden van Europa.

We gingen over deze bijzondere situatie in gesprek met Vladimir Pikman, ooggetuige vanaf het eerste uur, voorganger van een Messiaans-Joodse gemeente in Berlijn, directeur van Beth Sar Shalom, en Director of Jewish Studies aan Dallas Theological Seminary.

De Joodse gemeenschap in Duitsland

De cijfers over het aantal Joden in Duitsland variëren tussen de 100.000 (World Jewish Congress) en 300.000 (volgens de officiële Duitse statistieken, waarin degenen met alleen een Joodse vader en de niet-Joodse gezinsleden meegerekend worden). Zo'n 80% van hen is afkomstig uit de voormalige Sovjet-Unie. Door hun grote aantal hebben zij veel invloed op het Duitse (Messiaanse) Jodendom. De op een na grootste groep zijn de tienduizenden Israëli’s die in Duitsland wonen, vooral in Berlijn..

Kun je iets vertellen over de opwekking van 1994 tot 2005?

Pikman: “Van 1994 tot 2005 was er een opwekking onder de Russische Joden waardoor velen tot geloof in de Messias kwamen. De eerste jaren dat onze gemeente in Berlijn bestond werden er jaarlijks ca. 300 mensen, voornamelijk Joden, gedoopt. Daarna kwam de opwekking langzaam maar zeker tot stilstand. Uiteraard gingen ook daarna Joodse mensen Jezus volgen, alleen in minder grote aantallen. Indertijd hadden we wel 18 personen in een doopdienst tegenwoordig één of twee.”
Avi Snyder, directeur van Jews for Jesus in Europa, noemt in een artikel in Mishkan van 2009 een aantal oorzaken waardoor veel Joods-Russische immigranten indertijd open stonden voor het evangelie.

Pikman: “Maar naar mijn overtuiging was dé oorzaak van deze opwekking de Geest. Het begon door de Geest en het stopte door de Geest. Elke menselijke verklaring schiet tekort. Je kunt het vergelijken met de toespraak van Petrus in Handelingen 2, waardoor zo'n 3000 mensen tot geloof kwamen. Wanneer ik vandaag dezelfde toespraak zou houden zou het effect waarschijnlijk heel anders zijn.”

De Duitse vereniging van Messiaanse gemeenten en groepen

In Duitsland is er geen officiële vereniging van Messiasbelijdende Joden. Daartoe zijn in de jaren ‘90 van de vorige eeuw wel pogingen ondernomen.

Pikman: “Er waren zelfs al statuten en we hadden een behoorlijk aantal leden. Maar het gaf spanningen onder de Messiaanse leiders. Uit angst voor de oprichting van een tweede vereniging is het plan in de ijskast gezet en bestaat de vereniging alleen nog maar op papier. In plaats daarvan is er een informeel platform van Messiaanse gemeenten en groepen in Duitsland opgericht waar zo'n 95% van alle gemeenten bij zijn aangesloten. Dat werkt beter in Duitsland. We hebben gezamenlijke activiteiten, de leiders ontmoeten elkaar, onze gemeenten gaan bij elkaar op bezoek. We ervaren een groot gevoel van eenheid.”

De naam van deze groep luidt: Gemeinschaft der messianischen Gemeinden und Dienste in Deutschland. Men heeft een aantal gemeenschappelijke geloofsuitgangspunten geformuleerd.

“We geloven: in een God die zichzelf openbaart als een drie-eenheid: Vader, Jeschua (Jezus) en Heilige Geest; in het gezag en het unieke karakter van de Bijbel als Gods openbaring; in de redding die alleen verkregen wordt door het geloof in Jeschua en door de navolging; in de godheid van Jeschua, die het middelpunt van ons geloof is; in zijn plaatsvervangend offer en in zijn opstanding en wederkomst; in de voortduring ​​van Gods verbonden met het Joodse volk en zijn plan met hen.
Als Messiaanse Joden beschouwen we onszelf als deel van het Joodse volk, inclusief haar geestelijk en cultureel erfgoed. Niet-Joden, die zich ook identificeren met het Joodse volk en hun leven verbinden met Messiaanse Joden, beschouwen we als een integraal en welkom onderdeel van de Messiaanse beweging.”

De Messiaanse gemeenten in Duitsland

Het merendeel van de Messiaanse gemeenten in Duitsland werd gevormd tijdens de eerder genoemde opwekking. Dat gebeurde met de hulp van de verschillende zendingsorganisaties die onder de Joden werkten, met name Beth Sar Shalom (de Berlijnse tak van Chosen People Ministries). Vandaar dat Messiaanse gemeenten en zendingsorganisaties in Duitsland nog steeds een goede relatie hebben en samenwerken.

De eerste gemeente werd in 1995 gesticht door Vladimir, en begon tijdens een Sjavoeot-viering in Berlijn. Daarna volgden achtereenvolgens gemeenten o.a. in Düsseldorf, Hamburg, Stuttgart, Mülheim/Ruhr, een tweede gemeente in Berlijn, Hannover, München, Heidelberg, een tweede en derde gemeente in Stuttgart, Bremen, Aken, Chemnitz, Koblenz, Augsburg en Wuppertal (Pfister, in Mishkan 2009).

Pikman: “Op dit moment bezoeken tussen de 500 en 700 Messiasbelijdende Joden de 24 á 25 Messiaanse gemeenten en 15 Messiaanse gebedsgroepen en Bijbelkringen die er momenteel in Duitsland zijn. Circa 40-60% van de bezoekers bestaat uit (1e of 2e generatie) Joden, met name afkomstig uit de voormalige Sovjet-Unie. Daardoor zijn de gemeenten tweetalig, Russisch en Duits. Maar Duits is inmiddels de voertaal.

We hebben ook Joden uit andere landen, bijvoorbeeld uit Frankrijk. Hooguit vijf van de naar schatting 100 Israëlische Messiasbelijders in Duitsland is lid van een Messiaanse gemeente. Vanwege het grote cultuurverschil gaan de meesten van hen naar een christelijke kerk. Wél komen geïnteresseerde Israëli’s graag naar onze evangelisatie-bijeenkomsten op de sjabbat, die we speciaal voor hen organiseren.”

Het percentage niet-Joden in de Messiaanse gemeenten in Duitsland is de laatste 25 jaar sterk toegenomen. In deze periode is het Joodse karakter van de diensten steeds sterker geworden.

Pikman: “In 2005 bijvoorbeeld was er maar één Messiaanse gemeente met een Thorarol, nu hebben veel gemeenten er een.

In onze gemeente in Berlijn zijn er trouwens iedere sjabbat twee diensten. We beginnen met een Joods-liturgische dienst en daarna hebben we een meer traditionele samenkomst met een aanbiddingsgedeelte en preek.”

Hoe zijn de contacten met de Messiasbelijdende joden in de kerken?

Pikman: “Een veelvoud van het aantal Joden dat Messiaanse gemeenten bezoekt, misschien wel 5000, is aangesloten bij de verschillende Duitse kerken en groepen. Ook in andere landen heeft het aantal Joden in de kerken het aantal Joden in Messiaanse gemeenten altijd ver overtroffen. In Amerika bijvoorbeeld zijn er maximaal 15.000 Joden lid van een Messiaanse gemeente terwijl honderdduizenden waarschijnlijk lid zijn van een christelijke kerk.
Persoonlijk ken ik veel Joodse gelovigen in de kerken en we ontmoeten elkaar. De Messiaanse beweging in Duitsland is niet sektarisch. Wanneer Joden lid willen zijn van een kerk is dat hún zaak. Wat we wél belangrijk vinden is dat men zichzelf als Joods blijft beschouwen.

Eens per twee jaar hebben we conferenties voor Joodse gelovigen en dan komen er ook Joodse gelovigen uit verschillende kerken. En als ik in kerken spreek ontmoet ik ze ook. We blijven zoveel mogelijk met elkaar in contact. Maar zélf voelen ze niet zo de behoefte om zich te organiseren. Waarschijnlijk omdat ze zich verbonden voelen met de Messiaanse beweging hier in Duitsland door onze diverse activiteiten, waar zij ook aan deel kunnen nemen.

Heb je trouwens gehoord van Jachad Be’Yeshua (samen in Jesjoea)? Het is een netwerk dat de Helsinki-groep augustus 2018 in Dallas lanceerde. Het is speciaal bedoeld om de ontmoeting tussen Joodse volgelingen van Jesjoea in de kerken en in Messiaanse gemeenten wereldwijd te bevorderen. Hun website gaat als het goed is in september of oktober live.”

Wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen geweest de laatste 15 jaar?

Pikman: “De Messiaanse gemeenschap in Duitsland heeft dringend behoefte aan theologische scholing van haar leiders. Daarom ontwikkelen we op dit moment een masteropleiding Joodse studies, in samenwerking met Dallas Theological Seminary. Zíj zullen Bijbelwetenschappen en systematische theologie voor hun rekening nemen en wij willen voor het Joodse deel zorgen. We hopen dat niet alleen Duitsland maar ook andere Europese landen hiervan gaan profiteren. We zijn al met een paar vakken gestart en het volgend voorjaar hopen we helemaal in bedrijf te gaan.

Dat is, naast de al genoemde toename van het Joodse karakter van de Messiaanse gemeenten in Duitsland, de belangrijkste ontwikkeling van de afgelopen jaren.”

De oorzaak van de opwekking onder de Russische Joden

Avi Snyder, directeur van Jews for Jesus in Europa, noemt in een artikel in Mishkan van 2009 een aantal natuurlijke redenen waardoor veel Joods-Russische immigranten, onder leiding van de Heilige Geest, een oprechte openheid voor de evangelieboodschap in die tijd toonden:

• In de eerste plaats was na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie het communistisch atheïstisch wereldbeeld in diskrediet geraakt. Daardoor was een vacuüm ontstaan dat door één of andere vorm van geloof opgevuld moest worden.
• Door het communistisch verbod op alles wat ‘geestelijk’ was, was er een nieuwsgierigheid naar alles wat verboden was geweest gewekt.
• Hetzelfde Sovjetverbod had, vreemd genoeg, ook de vele vooroordelen tegen Jezus onderdrukt waarmee wij westerse Joden opgevoed zijn.
• Een andere reden was dat Joodse immigranten, net zoals alle nieuwkomers en vluchtelingen, een natuurlijk openheid hebben voor nieuwe ideeën en informatie.
• De gelegenheid om een bijeenkomst bij te wonen en over Jezus te horen van mede-Joden, terwijl men tegelijkertijd iets proefde van het Joodse leven en - cultuur was zeer overtuigend.
• Tenslotte kunnen we veel van de openheid toeschrijven aan het simpele feit dat de evangelieboodschap, zeker in het begin van de jaren 1990, weinig concurrentie had.

Dit artikel is afkomstig uit het maandblad Hadderech van juli-augustus 2020