Thea Ornstein

Shalom, wat een prachtig woord maar wat houdt het precies in? 

Het woord shalom komt in het O.T. 350 keer voor en in het N.T. als eirènè ca. 100 keer, waarbij we dit wel moeten lezen en begrijpen tegen de Oudtestamentische achtergrond. Meestal wordt het vertaald met vrede maar een enkele keer ook met veiligheid. Maar daarmee is de betekenis niet geheel uitgedrukt. Je kunt het ook vertalen met ‘heelheid’. Het staat dan in tegenstelling tot gebrokenheid, een woord dat in de tegenwoordige theologie veel gebruikt wordt. Bijvoorbeeld ‘de gebrokenheid van de schepping’ of ‘de gebrokenheid van ons bestaan’.

De basisgedachte van shalom is volledigheid. Dat komt erop neer dat je leeft in volledige harmonie met je omgeving: in gezondheid, zonder zorgen over je bestaan, in vrede en veiligheid, niet getroffen door tegenspoed of rampen. Daarom vraag je bij een begroeting met shalom eerst naar iemands welzijn en wens je hem bij het afscheid opnieuw shalom (voorspoed toe). Maar de ultieme shalom is het hervinden van harmonie met God, die verloren ging in de hof van Eden.

De leiders in Jesaja's dagen zochten naar eigen vredesoplossingen. Zowel Jeremia als Ezechiël reageerden daar kritisch op: “Mijn hand zal zijn tegen de profeten omdat zij mijn volk hebben doen dwalen door te zeggen: ‘Vrede, zonder dat er vrede is (Ezech. 13:9-10 en ook Jer. 6:14 en 8:11).’”

Maar, verkondigt Jesaja, de ware vrede zal komen wanneer God Zijn vredesverbond met hen sluit (54:10). Dan is de band tussen hen weer hersteld. En hij roept zijn volk op die vrede te zoeken. De onrechtvaardigen, beschreven als de dorens en de distels in Zijn wijngaard, zal Hij vernietigen, tenzij zij vrede met Hem maken (Jes. 27:5). Hij zal daartoe zijn Vredevorst geven en zijn vrede zal eindeloos zijn. Die vrede zal de vrucht van gerechtigheid zijn waarvan de uitwerking rust en veiligheid tot in eeuwigheid is (Jes. 32:17). Die shalom zal tot stand komen door het lijden van zijn Knecht (Jes. 53:5). Maar die zal er dan wel zijn voor alle volken: “Vrede, vrede voor hem die verre is (de heiden) en voor hem die nabij is (de Jood) (Jes. 57:19).”

De apostel Paulus verwijst daarnaar in zijn algemene rondschrijven in de brief aan de Efeziërs. En Petrus en Johannes beginnen hun brieven regelmatig met de groet “genade en vrede zij u”. Maar steeds gaat dat over de vrede met God, dus over de Verzoening.
Paulus spreekt in dit verband van “het evangelie van de vrede (Ef. 6:5).” Aan de gemeente in Korinthe schrijft hij, met een woord van Jesaja, dat deze verlossing in geen mensenhart is opgekomen. In overeenstemming daarmee noemt hij die elders “de vrede van God die alle verstand te boven gaat”. De Geest heet dan ook bij hem: de Geest van vrede.

Wanneer Jezus in de bovenzaal zijn discipelen voorbereidt op het komende afscheid zegt Hij: “Ik laat jullie vrede na, mijn vrede geef ik jullie, zoals de wereld die niet geven kan (Joh. 14:27).” En later die avond: “Dit heb ik tot u gesproken opdat gij in Mij vrede hebt (Joh 16:33).” Want de echte vrede met God is immers alleen in Hem.

Maar waar wordt de basis voor shalom gelegd? Hoe krijgen wij die? Nu weer terug naar het Oude Testament. Jeruzalem mag dan de hoofdstad van Israël zijn, zij is van betekenis voor alle volken. Shalom wordt in Tenach vanouds verbonden met Jeruzalem. Daar was de Tempel, daar woonde God (Ps. 122: 6-9 en Ps. 28:5-6). Maar het is niet alleen maar verleden tijd: in Ps. 125 en Zach. 8:3 lezen we over de berg Sion “die niet wankelt maar eeuwig blijft, vaststaat”. Tegenwoordige tijd dus. Chaim Weizmann zei het al: “onze God doet aan geschiedenis en geografie.”

We kunnen niet van de vrede op aarde spreken zonder de vrede van Jeruzalem. “En vele naties zullen optrekken en zeggen: komt, laten wij opgaan naar de berg des Heren, naar het huis van de God van Jacob, opdat Hij ons lere aangaande zijn wegen en opdat wij zijn paden bewandelen.” Jesaja zegt: eerst door het leren, daardoor komt het kennen en vervolgens hierna het doen van de aanwijzingen des Heren (11:9).

“En Hij zal richten tussen volk en volk en recht spreken tussen machtige natiën.” Er zal nooit vrede op aarde kunnen zijn terwijl er onrecht heerst, ongeacht wie de veroorzaker van dat onrecht ook is. Bijbels gezien is het niet mogelijk te spreken over vrede en te zwijgen over gerechtigheid. Ze horen bij elkaar. “En de vrucht van de gerechtigheid zal vrede zijn, de uitwerking van de gerechtigheid rust en vrede tot in eeuwigheid”, zegt Jesaja (32:17).

Vrede ontstaat pas als elk volk, elke bevolkingsgroep beseft: “Er is ons nu werkelijk RECHT gedaan. Pas dan zullen zij hun zwaarden tot ploegscharen omsmeden en hun speren tot snoeimessen.” “Geen volk zal tegen een ander volk het zwaard opheffen en zij zullen de oorlog niet meer leren zegt Jesaja (2:4).”
Pas als er volkomen gerechtigheid is geschied, als je voor je recht niet meer hoeft te vechten, kun je aan de definitieve ontwapening beginnen. Vervuld is dan de bede van het Onze Vader “Uw koninkrijk kome, Uw wil geschiede in de hemel alzo ook op aarde.” Iedereen heeft dan het zijne verkregen en God staat garant dat het zo zal blijven.

Het aanzien van de wereld zal veranderen. Geen legers meer, geen wapens, geen militaire parades want het is alles voorbij. “Maar zij zullen zitten ieder onder zijn wijnstok en onder zijn vijgenboom...”. Ieder heeft bezit. Men heeft geleerd dat het belangrijk is wat je bent en niet wat je bezit. Diefstal heeft geen zin meer. Je hebt geen slot meer nodig op je deur, net zoals het ook in 1948 begon in Tel Aviv maar waar het helaas niet kon voortduren. En je hoeft ook voor niemand meer bang te zijn want vrede heeft ook te maken met tevredenheid, niemand zal iets meer van je afpakken. Er is nu heelheid. Bijbelse shalom zal ons hele bestaan omvatten: “Gij zult ervaren dat uw tent vrede is en wanneer gij uw erf overziet, zult gij niets missen (Job 5:24)” “ (…) Want de mond van de Here der heerscharen heeft het gesproken.” “Huis van Jacob, kom, laten wij wandelen in het licht des Heren.”

De Heer heeft beloofd door middel van zijn Masjiach, de Vredevorst, in de toekomst voor blijvende waarachtige vrede te zullen zorgen. Dat mag ons behoeden voor een pessimisme dat alleen nog maar de ondergang van de wereld kan zien. De Joden hebben altijd geloofd in de goede afloop van de wereldgeschiedenis: “Ten tijde van de avond zal er licht wezen (Zach. 14:7).”

En voor vandaag geldt: “Zalig de vredestichters, want ze zullen kinderen Gods genoemd worden (Matth. 5:9).” Maar niet tot elke prijs zullen zij vrede willen stichten. Altijd vanuit het beginsel van recht en gerechtigheid. Wij mogen vredestichters zijn in de wereld om ons heen en met vreugde meewerken aan ieder oprecht vredesinitiatief. “En de shalom Gods, die alle verstand te boven gaat, zal uw harten en uw gedachten behoeden in Jesjoea Hammasjiach (Fil. 4:7).”

Toespraak van onze voorzitter tijdens de ALV op 26 oktober.

Dit artikel is afkomstig uit het maandblad Hadderech van november2019.